Το ταξιδι του χορού


..στο χρόνο

Apollon-Dance-studio-time-dancing-history-clock

Η ιστορία του χορού ανά τους αιώνες.

Ο χορός στο χρόνο!


H Ανθρωπότηταχορεύει!


Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία στη ζωή του ανθρώπου από τα πρώτα χρόνια της γέννησής του ήταν ο χορός. Οι άνθρωποι κινούνται αδιάκοπα τυλιγμένοι μέσα στο γοητευτικό κλίμα της τέχνης σε όλη τους τη ζωή. Οι άνθρωποι δεν χορεύουν για να κάνουν τέχνη, αλλά για να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Το ύφος και ο χαρακτήρας του χορού, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Από το κλίμα της περιοχής, τη γεωγραφική κατάσταση του τόπου και κυρίως από τον πολιτισμό, ο οποίος είναι συνυφασμένος με το χορό, το δημοτικό τραγούδι, τα ήθη και τα έθιμα και γενικότερα με τη λαϊκή παράδοση μιας χώρας. Λαοί με χαμηλό πνευματικό επίπεδο έχουν χορούς με περιορισμένη εκφραστική ακτίνα, ενώ αντίθετα λαοί με υψηλό πνευματικό επίπεδο, με πνεύμα ελευθερίας, έχουν να επιδείξουν ποικιλία χορών που εκφράζουν τα ευγενικότερα συναισθήματα με χάρη, αισθητική και αρμονία.

Ο χορός στην ζωή μας
xoros-armonia-swma-figoyra-xorografia

Το χορό τον συναντούµε στις πιο σηµαντικές στιγµές της ανθρώπινης ζωής, από την γέννηση ως τον θάνατο. Ο άνθρωπος αφήνεται ελεύθερος να εκφράσει µε τον χορό τη χαρά και τη λύπη του, τον πόνο και το πάθος του. Ο χορός όπως και το παιχνίδι έχουν αρχαιότατη προέλευση. Αναπτύσσει και εξελίσσει τον άνθρωπο, τον φέρνει κοντά στον εαυτό του, στη γνώση και την αυτογνωσία τη δική του και των άλλων. Ο χορός κρύβει µέσα του την επιστήµη και την τέχνη. Είναι το τέλειο άθληµα µε κάθε έννοια της λέξης! Σχετικά µε την προέλευση της λέξης χορός υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Η πρώτη είναι ότι η λέξη χορός προήλθε από τη χαρά, γιατί συνήθως χορεύουµε από τη χαρά. Άλλη εκδοχή είναι ότι προήλθε από τη λέξη ‘‘χορονός’’ που σηµαίνει κίνηση σε κύκλο. Άλλοι υποστηρίζουν ότι προήλθε από την λέξη "χώρος" τον τόπο για την εκτέλεση των χορών.

Αποτυπώματα χορού
pneymatikh-isorropia-psyxh-amonia-xoros-pneuma



Η πρώτη εµφάνιση του χορού συµπίπτει µε την εµφάνιση του “Homo Sapiens” της πρώτης Παλαιολιθικής εποχής, όταν αρχίζει να συνειδητοποιεί τους δεσµούς που τον ενώνουν µε τις µορφές της φύσεως. Η έλλειψη εικονογραφίας και καταγραφής όμως σε προηγούμενες εποχές κάνει τις απαρχές του χορού να χάνονται στα σκοτάδια της ιστορίας.


Από την δύσηστην ανατολή
armonia-kinhsewn-xoros-agalma-xara

Στην αρχαία Κίνα διάφορες πηγές µας πληροφορούν ότι ο χορός και η µουσική αποτελούσαν απαραίτητα στοιχεία της αυτοκρατορικής αυλής. Ακόµη, η µουσική και ο χορός των Iνδών ήταν στενά συνδεδεµένα µε τις κοσµολογικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις τους. Στην Αίγυπτο η πλούσια εικονογράφηση των Βασιλικών τάφων µας επιτρέπουν να σχηµατίσουµε σαφή ιδέα για τον Αιγυπτιακό µουσικό πολιτισµό.
Από το σύνολο των αρχαιοτάτων χορών θα ξεχωρίσουµε τους κυκλικούς, που από κάθε άποψη είναι οι πλέον σημαντικοί. Αυτή η µορφή του χορού γεννήθηκε µαζί µε την ανακάλυψη της γεωργίας και τον κύκλο της φύσης και των τεσσάρων εποχών: το φύτεµα του σπόρου στην γη, τη βλάστηση και τη θριαµβευτική επιστροφή του στο φως της µέρας. Ο κύκλος συμβολίζει τη ζωή!


Σύµφωνα µε την Ελληνική µυθολογία, η γένεση του χορού αποδίδεται στην Ρέα, γυναίκα του Κρόνου, η οποία δίδαξε την τέχνη στους Κουρήτες, γιους της Γαίας που κατοικούσαν στην Κρήτη. Σύµφωνα µε τον µύθο τον Κρόνο θα τον σκότωνε ο υιός του για να πάρει την θέση του, γι’ αυτό έτρωγε τα νεογέννητα παιδιά του. Όµως η Ρέα όταν ήταν έγκυος στον Δία, πήγε στην Κρήτη, όπου τον γέννησε και έδωσε στον Κρόνο να καταπιεί µια πέτρα τυλιγµένη σε φασκιές. Ανέθεσε τη φροντίδα του βρέφους στους Κουρήτες, οι οποίοι για να σκεπάσουν τα κλάµατά του χόρευαν ένα ζωηρό χορό και έκαναν πολύ θόρυβο χτυπώντας τα σπαθιά και τις ασπίδες τους και βγάζοντας δυνατές κραυγές. Αργότερα όταν ο Δίας σκότωσε τον Κρόνο και πήρε τη θέση του, οι Κουρήτες έγιναν ιερείς του και συνέχισαν για αιώνες να τελούν λατρευτικές τελετές.

Ο χορός για τους Έλληνες
armonia-xoroυ-xorogrfias-kinhshs

Οι Έλληνες πίστευαν ότι ο χορός δηµιουργήθηκε από τους ίδιους τους θεούς, για αυτό και τους είχαν συνδέσει µε κάθε θρησκευτική και λατρευτική εκδήλωση. Η εφεύρεση του χορού αποδίδεται στη Μούσα Πολύµνια, ενώ τη χάρη πάνω στην τέχνη του χορού την είχε η Μούσα Τερψιχόρη, που το όνοµά της σήµαινε «απόλαυση του χορού». Επίσης η Ουρανία, η προστάτιδα της αστρονοµίας ήταν και προστάτιδα του χορού.
Ο χορός ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των Ελλήνων που χόρευαν κάτω κάθε είδους συνθήκες. Αποτελούσε μέρος της εκάστοτε παιδείας τους και μάθαιναν χορό από πολύ µικρή ηλικία. Οι χορευτές ήταν εξαιρετικά αθλητικοί και οι κινήσεις τους τέλειες και ρωµαλέες. Κανείς άλλος λαός δεν έδωσε µεγαλύτερη αξία στον χορό όσο οι αρχαίοι Έλληνες. Ο χορός αρχικά παρουσιάζεται σαν αγώνισµα µε κριτές μέσα από το λαό.Εμφανίζονται επίσης για πρώτη φορά οι λέξεις: ορχούµαι και χορεύω.

Είναι γνωστό ότι η Ελλάδα έχει χορευτική ιστορία που ξεκινάει πριν από 3.000 χρόνια, ενώ χοροί όπως το Χασάπικο, αποτελούν εξέλιξη πολύ παλιότερων χορών με ρίζες από το 330 π.Χ. Αυτή η μακρόχρονη ιστορία γέννησε εκατοντάδες χορούς - σήμερα σώζονται καταγραφές τετρακοσίων διαφορετικών χορών, με τις παραλλαγές τους. Σε αντίθεση με άλλους πολιτισμούς, για τους Έλληνες επίσης ο χορός είχε χαρακτήρα πέρα από τελετουργικό και έντονα εκπαιδευτικό, αφού αποτελούσε μέρος της παιδείας των νέων στην Αθήνα και της στρατιωτικής εκπαίδευσης στη Σπάρτη, για τη χάρη, την αρμονία και την ευλυγισία που χάριζε, ενώ χρησιμοποιούνταν στο τέλος της γυμναστικής ως αποθεραπεία!

Για τους Έλληνες, παρά την εξέχουσα σημασία του ο χορός δεν αποτελεί αυτοτελή τέχνη, αλλά μέρος ενός τρίπτυχου: συνδυαζόταν απαραίτητα με τη μουσική και την ποίηση και οι τρεις αυτές τέχνες μαζί συνθέτουν τη “μουσική”, την τέχνη των Μουσών.

Ανάλογα με το χαρακτήρα του κάθε χορού, ο Πλάτων τους διαιρεί σε τρεις κατηγορίες: τους Πολεμικούς, τους Θρησκευτικούς και τους Ειρηνικούς. Οι πολεμικοί χοροί έχουν σαν σκοπό την προπαρασκευή των ανδρών για τον πόλεμο και τους αγώνες. Ο αρχαιότερος πολεμικός χορός είναι ο χορός των "Κουρητών", που αναφέραμε πιο πριν. Ένας από τους πιο σπουδαίους χορούς είναι ο "Πυρρίχιος", που κατά τον Πλάτωνα είναι μια μίμηση του πολέμου, μια αναπαράσταση των φάσεων του με τη συνοδεία αυλού ή λύρας και τραγουδιών. Η ονομασία του προέρχεται από τη λέξη «πυρ» και σημαίνει κόκκινος χορός.

Ο προoρισμός το σήμερα
armonia-kinhsewn-xoros-stash-swmatos

Αντίθετα, στην υπόλοιπη Ευρώπη ο χορός άρχισε να αποτελεί μέσο έκφρασης όπως τον γνωρίζουμε σήμερα μόλις τον 12ο αιώνα! Σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα με επίκεντρο την καθολική Δυτική Ευρώπη, με εξαίρεση τους κυκλικούς χορούς (carole) που ήταν αποδεκτοί σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, οι υπόλοιποι τελούν υπό διωγμό, με κίνδυνο αφορισμού από την καθολική εκκλησία. Σαφείς επιρροές στους χορούς της Ευρώπης αποτέλεσαν οι Ελληνικοί χοροί και γενικότερα ο πολιτισμός τους. Ο βασιλιάς της Γαλλίας, Λουδοβίκος ο 14ος ιδρύει τα Μπαλέτα της Γαλλικής Αυλής, εξέλιξη των Χορών της Αυλής (court dances), που πλέον είχαν δραματικό και μουσικοχορευτικό περιεχόμενο. Αμέσως μετά την Αναγέννηση, γύρω στα μέσα του 17ου αιώνα ο χορός στην Ευρώπη αποτελεί ένδειξη κοινωνικής και οικονομικής καταξίωσης, καθώς οι λαϊκοί και παραδοσιακοί χοροί χορεύονταν στους δρόμους και τις πλατείες ενώ οι αριστοκρατικοί και εκλεπτυσμένοι χοροί, εξέλιξη των οποίων αποτελούν ορισμένοι σημερινοί Ευρωπαϊκοί χοροί, χορεύονταν στις αυλές των μοναρχών ή σε αίθουσες και σε θέατρα για τις ανώτερες τάξεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί φυσικά το Βαλς και το Βιεννέζικο Βαλς. Τον 18ο αιώνα, κυρίως στις τάξεις της αριστοκρατίας, συνυπάρχουν δύο ανταγωνιστικές μεταξύ τους «σχολές», οι virtuosi και το «μπαλέτο δράσης», οι οποίες σταδιακά άρχισαν να αλληλοεπηρεάζονται δίνοντας νέες συνθέσεις.

Μέχρι τον 20ό αιώνα, ο χορός εξελίσσεται αργά και παρασκηνιακά προς την άνθηση του, με το μπαλέτο να περνά στη ρομαντική και έπειτα στην κλασική μορφή του, και το λαό να χορεύει σε κοινωνικές εκδηλώσεις και συχνά κακόφημα μέρη, όπου και γεννήθηκαν κάποιοι από τους πιο διάσημους χορούς! Με την είσοδο του 20ου αιώνα, ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός χορών, μεγάλο μέρος των οποίων προέρχονταν από την Λατινική Αμερική (χοροί Latin), άρχισε να γίνεται δημοφιλής στα μεσαία κοινωνικά στρώματα, με αποτέλεσμα να απλοποιηθούν οι βηματισμοί. Παράλληλα γεννήθηκαν νέα είδη χορών είτε από τη σύνθεση και απλοποίηση βημάτων παλιότερων χορών, είτε από την υιοθέτηση δουλειάς χορογράφων, όπως το ζεύγος Κασλ, οι οποίοι καθιέρωσαν νέους χορούς με συγκεκριμένα βήματα. Παράλληλα εμφανίζεται ένα νέο μουσικό ρεύμα με επιρροές της “νέγρικης” μουσικής, η jazz! Ο ελεύθερος χορός που τη συνοδεύει αποτελεί μέχρι σήμερα από τα πιο εκφραστικά μέσα για χορευτές και χορογράφους, πέρα από βηματολόγια και κανόνες και με βάση αποκλειστικά το ρυθμό!

Καθ’ όλη τη διάρκεια τον 20ου αιώνα, οι χοροί που σήμερα γνωρίζουμε ως Ευρωπαϊκούς και Λάτιν αποκτούν δημοτικότητα, χαρακτήρα και τη μορφή με την οποία τους γνωρίζουμε σήμερα. Παράλληλα, σε κάθε γωνιά του κόσμου, οι τοπικοί και παραδοσιακοί χοροί τους αρχίζουν να καταγράφονται όπως έχουν φτάσει στο σήμερα από γενιά σε γενιά. Τη δεκαετία του ‘70 αναπτύσσεται ο χορός που έγινε γνωστός ως hip-hop, ώστε να λύνονται χωρίς βία οι διαμάχες των συμμοριών της Αμερικής, ενώ το 1990 ο Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ και ο Μαρκ Μόρις, ένας Σοβιετικός κι ένας Αμερικάνος, ιδρύουν το White Oak Dance Project, και γεφυρώνουν τις δυο χώρες που για δεκαετίες βρίσκονταν σε Ψυχρό Πόλεμο. Σήμερα, ο χορός είναι έκφραση, ψυχαγωγία, άθληση, χόμπι. Τα οφέλη του είναι αναρίθμητα και μπορεί πλέον να είναι μέρος της ζωής μας με ευκολία και σε όποια μορφή επιθυμούμε. Ας μη χάνουμε ευκαιρία λοιπόν, και ας χορεύουμε! Γιατί ο χορός ταξιδεύει στο χώρο και το χρόνο και αποτελεί την απόλυτη έκφραση του ανθρώπου από τις απαρχές της ιστορίας του!